Lời nói đầu: Bài viết trong loạt bài về Gan và Bệnh lý Gan. Xin dừng lại ở Kiến thức phổ thông nhất. Không thể chi tiết, đầy đủ như mong muốn và Chắc chắn có thiếu sót. Mong thông cảm, nếu được, các Anh Chị Em giữ và Chia sẻ cho bạn bè cùng hiểu hơn về Lá Gan của mình và có ý thức phòng bệnh. Xin Cám ơn những chia sẻ cùng tôi.

Gan là một Cơ quan đặc biệt (như đã nêu ở các bài viết trên đây) , cho nên, nó có cấu tạo rất đặc biệt.

Tế bào gan tiếp nhận máu từ hai nguồn: Động mạch gan riêng chiếm 20% và Tĩnh mạch cửa ( Tm Cửa ) 80%. Hai dòng máu này cùng đổ vào các cấu trúc đặt biệt là xoang gan. Các xoang mạch máu này được bao bọc bởi nhiều tầng lớp các tế bào gan. Các tế bào này sẽ trực tiếp nhận các vi chất có trong máu, xử lý và sẽ tiết thải trực tiếp trở lại vào máu.

Nguồn nước dịch từ tế bào gan đi ra gồm: Dịch mật đi vào ống mật và vào thẳng tá tràng; Máu tĩnh mạch trở về tim qua Tĩnh mạch gan đổ về tĩnh mạch chủ rồi về tim. Bạch huyết qua các hạch bạch huyết, vòi bạch huyết rồi cũng đổ về hệ tuần hoàn.

Tĩnh mạch Cửa là tĩnh mạch rất đặc biệt, gọi là tĩnh mạch song nó không đổ máu về tim mà cung cấp máu cho gan, hoạt động giống như một động mạch thì chính xác hơn. Nó khác động mạch gan chuyên cung cấp máu dồi dào Ô xy để nuôi dưỡng tế bào gan, Tm Cửa thu gom máu từ các tĩnh mạch của hệ tiêu hóa và tĩnh mạch lách. Dòng máu này chứa các dưỡng chất hấp thụ được từ các Tế bào tiêu hóa. Máu từ Tm Cửa vừa là nguồn nuôi dưỡng chính và vừa là nguồn cung cấp nguyên liệu để Tế bào gan làm việc.

Tm Cửa liên quan đến mấy bệnh rất hay gặp : Trĩ, bụng báng lách to, giãn tĩnh mạch thực quản…

Do tắc nghẽn Tm Cửa làm vòng nối Cửa Chủ quanh trực tràng bị tăng áp lực, gây ứ dãn tĩnh mạch, nguyên nhân của búi trĩ. Vậy trĩ không đơn thuần là do bệnh lý tĩnh mạch trực tràng, nó liên quan đến gan đấy.

Tắc nghẽn Tm Cửa thường do xơ gân, U gan mật, viêm nhiễm gây tăng áp, hậu quả là giãn, xung huyết, xuất huyết vòng tĩnh mạch thực quản, một nguyên nhân hay gặp ở người bị viêm gan mãn, xơ gan do rượu… mà hậu quả nặng nhất là vỡ tĩnh mạch thực quản gây nôn ra máu kịch phát, nguy cơ tử vong cực lớn.

Tắc nghẽn Tm Cửa gây lách to do ứ dịch máu, cộng với dinh dưỡng kém, gây bụng báng và vòng tĩnh mạch quanh rốn nổi … Bệnh Xơ gan Cổ trướng.

Về Cấu tạo:

Gan của một người bình thường có khoảng 100 tỷ tế bào. Các tế bào gan tạo thành các tiểu thuỳ gan có hình lục giác quây quần tạo ra tĩnh mạch trung tâm, nơi hội tụ các dãy tế bào gan. Đầu kia của dãy tế bào gan là khoang cửa, nơi chứa các nhánh của tĩnh mạch cửa, động mạch gan và ống mật. Ở giữa các dãy tế bào gan là các cấu trúc xoang mạch dẫn lưu máu từ khoang cửa đi đến tĩnh trung tâm. Các dãy tế bào gan này lại xếp chồng lên nhau thành từng lớp. Giữa 2 tế bào trên và dưới là các đường rãnh chứa dịch mật do gan tiết ra cùng với các chất tiết thải. Mật chảy theo các đường rãnh này đổ vào các ống mật ở khoang cửa, rồi góp vào những ống mật lớn hơn trước khi đổ vào tá tràng. Túi mật chứa phần dịch mật tiết đều đặn và cô đặc lại trước khi mang ra sử dụng.

Khi ăn uống thực phẩm bẩn, rượu, rượu bẩn, các hóa chất độc hại… những chất này gây hại trực tiếp đến tế bào gan vốn rất dễ bị tổn thương. Nên uống rượu nhiều gây tổn thương tuy rất nhỏ nhưng rất đều đặn và hậu quả rất tệ hại.

Khi tế bào gan bị chết, thay thế nó sẽ là mô mỡ. Mô mỡ này rộng khắp toàn gan, nếu chiếm 5% Thể tích Gan thì thành Bệnh Gan nhiễm mỡ. Khái niệm gan nhiễm mỡ là như vậy. Hình ảnh này hay gặp ở những người uống rượu, làm việc trong môi trường độc hại nhưng cũng hay gặp ở người có tuổi như một dấu hiệu của Thoái hóa do tuổi già.

Và thực chất, những ai khuyên dùng thuốc này nọ chữa bệnh gan nhiễm mỡ là không chính xác. Người ta chỉ có thể hạn chế tốc độ chết của tế bào gan bằng chất dinh dưỡng bổ sung, bằng lối sống lành mạnh và các vi chất mà thôi.

Khi uống rượu độc, ăn uống nhầm chất độc tố mạnh, tế bào gan có thể bị hủy hoại ồ ạt, chết dữ dội đến độ phải dùng từ Teo gan cấp với hình ảnh gan teo nhỏ, vàng da cấp tính do tắc đường mật cấp hoàn toàn, hơi thở mùi xê tôn và hôn mê gan tối cấp.

Khi tế bào gan bị Virus viêm gan ABCD… xâm nhập, nó để lại hậu quả nặng nề:

Hoại tử tế bào, mô xơ mỡ thay thế gây xơ gan, xơ cứng gan…
Loạn sản tế bào gan, phá vỡ cấu trúc thông thường, tân tạo khối tổ chức không kiểm soát, tăng sinh tế bào quái… lâu ngày gây ung thư hóa.

Ung thư gan lúc này vừa là xơ gan, vừa tăng khối u cục trong gan và cuối cùng là ung thư áp xe hóa do tổ chức quái gan hoại tử. Vì thế, Ung thư gan là bệnh rất nặng nề, tiên lượng rất dè dặt.

Người ta cũng đã phát hiện aflatoxin 1, chất gây Ung thư gan nguyên phát trong vi nấm mọc trong mầm hạt lạc bị mốc, hay trong một số nấm mốc tương tự như nấm làm tương, tuy rất ít gặp.

Vì thế, việc ăn uống thực phẩm bẩn liên quan đến ung thư là không thể chối bỏ thô thiển được.

Ở bệnh nhân xơ gan lâu ngày, gan không lọc được chất độc ồ ạt đổ về gan qua Tm Cửa, sẽ đổ thẳng vào máu tuần hoàn. Các chất độc này lên não gây độc tế bào não. Bệnh lý Não Gan có nguồn gốc như vậy. Bệnh nhân viêm gan nặng, xơ gan nặng thì trí tuệ trì trệ, hành động bất thường ý thức hoàng hôn lúc tỉnh lúc u ơ hay hôn mê… đều rất dễ xảy ra.

Nói thêm về Sỏi gan : Ngày xưa, khi cuộc cách mạng tẩy giun bằng 1 viên thuốc Fugacar chưa xảy ra thì Giun đũa, giun móc, giun kim lổm ngổm trong bụng người Việt, hình ảnh bụng ỏng đít beo rất phổ biến. Đi tây, Tây cho vào khu cách ly để tẩy giun, trừ sán đến nhục.

Giun chui ống mật GCOM, giun lên ông mật ngủ, đẻ trứng…giun chết trong ống mật nhiều để lại xác, sau đó xác giun, trứng giun cùng sắc tố mật tạo thành sỏi.

Khi bị biến chứng nhiễm trùng sẽ gây: Sốt, đau quặn gan, BC tăng, vàng da… Chữa trị cũng đặc hiệu.

Nay hiếm gặp vì đã có lịch tẩy giun 6 tháng/ lần; 1 năm/lần nên ít gặp GCOM, ít gặp sỏi do xác giun hơn.

Như vậy, để chăm sóc tế bào gan, chúng ta chỉ có một cách:
Cung cấp chất dinh dưỡng sạch, máu sạch cho tế bào gan: Đó là Ăn sạch, Uống sạch và bằng mọi cách tránh các thực phẩm bẩn do thiu thối, mốc meo. Tránh các thực phẩm không rõ nguồn gốc, các thực phẩm nghi ngờ có các chất bảo vệ thực vật, dư lượng kháng sinh cao… vai trò của các thực phẩm biến đổi gene còn đang tranh cãi, song xu hướng các thực phẩm này gây hại cho cuộc sống con người là có thật.

Người ta cũng khuyên dùng Glucosa, sinh tố liều cao cũng có thể tẩm bổ dưỡng tế bào gan trong một số trường hợp.

Hiện nay, các nghiên cứu về tế bào gốc thay thế bổ sung tế bào gan, hay tái tạo tế bào gan đang là xu hướng điều trị tích cực nhất cho bệnh nhân gan mật.

Gan nặng trung bình khoảng 800 gr, song nếu chỉ còn một nửa, thậm chí ít hơn cũng đủ để thực hiện các chức năng của gan một cách hoàn chỉnh. Vì thế, ghép gan là một chỉ định hoàn hảo cho bệnh nhân bệnh lý gan mật bẩm sinh hay mắc phải. Vấn đề là làm ở đâu, khi nào và do ai thực hiện, chăm sóc mà thôi.

Hạn chế công suất hoạt động của tế bào gan bằng cách đừng bắt nó ngày nào cũng phải lọc rượu, ngày nào cũng nhịn đói để lọc rượu (Các ông bà nào uống không ăn thì nhớ về xơi bát phở, uống cốc nước chanh đường… cho gan ăn với !). Uống rượu xếch, rượu lậu làng ta nhập từ Trung hoa về… rượu từ cách đồng thuốc phiện hay rượu thuốc pha hóa chất kích dục đều làm già cỗi và chết tế bào gan nhanh chóng.

Xơ gan do rượu là một bệnh lý đã được nhắc nhở bao đời y bác sỹ. Ấy thế mà, ngày càng thấy uống dữ hơn. Tại giáo dục hay do thể chế, gây ảo giác thụ động qua rượu bia.

Dân tộc ta, nghe đâu, uống bia rượu vô địch thế giới.
Tệ hơn, toàn bia rượu đểu, không đủ chất lượng, nhiều hóa chất và gần như không được tinh lọc.

Thế thì, làm gì gan chẳng nhanh chết, làm gì chả nhanh già, nhanh yếu sinh lý và nhanh lên bàn thờ.

P/s : Loạt bài về Gan xin dừng ở đây ạ.

Đừng ăn thực phẩm bẩn nhé, nó gây độc hại cho gan lắm đấy, nó chứa mầm bệnh đấy nhé, nó chứa những hóa chất gây ung thư đấy nhé. Ung thư gan do hậu quả nhiễm virus là nhiều , song nguyên nhân do hóa chất độc hại trong thực phẩm bẩn không ít đâu ah.

Đừng bia rượu vô độ, bia rượu chay, bia rượu đểu nhập từ trung hoa, bia rượu vã nữa nhé, đồng bào của tôi ơi…

28/4/2017 – 2018
Bác sỹ Phạm Ngọc Thắng.